ابزارهای نقشه برداری و اندازه گیری نقش مهمی در زمینه های مختلف از جمله ساخت و ساز، مهندسی و توسعه زمین ایفا می کنند. وجود این ابزار برای اطمینان از اندازه گیری ها و نقشه برداری دقیق از زمین ها و سازه ها ضروری است. از ابزارهای سنتی مانند تئودولیتها تا فناوریهای مدرن مانند GPS، تکامل ابزارهای اندازهگیری، انقلابی در نحوه بررسی و اندازهگیری دنیای اطرافمان ایجاد کرده است.
یکی از سنتی ترین ابزار مورد استفاده در نقشه برداری تئودولیت است. تئودولیت یک ابزار نوری پیچیده است که زوایای افقی و عمودی را با دقت بسیار اندازه گیری می کند و شامل یک تلسکوپ است که بر روی سه پایه نصب شده و مجهز به آلیدادهای قابل تنظیم است. نقشه برداران با چرخش تلسکوپ به صورت افقی و عمودی می توانند زاویه ها را تعیین کرده و فاصله ها را با دقت بیشتری اندازه گیری کنند. دقت و قابلیت اطمینان تئودولیت آن را به ابزاری ارجح برای بسیاری از کاربردهای نقشه برداری و ساخت و ساز، مانند تعیین مرزها و تراز سازه ها تبدیل کرده است.
ابزار دیگری که در نقشه برداری بسیار مورد استفاده قرار می گیرد، توتال استیشن است. عملکردهای تئودولیت و فاصلهسنج الکترونیکی (EDM) را با هم ترکیب میکند و آن را به ابزاری همه کاره برای اندازهگیری زاویه، فواصل و ارتفاع تبدیل میکند. ایستگاه کل نقشه برداران را قادر می سازد تا داده ها را به سرعت و کارآمد جمع آوری نموده و اندازه گیری ها را به صورت دیجیتالی برای تجزیه و تحلیل بیشتر ذخیره کنند. ایستگاه توتال با قابلیت اندازه گیری زوایای افقی و عمودی به طور همزمان و مزیت افزوده ثبت اطلاعات الکترونیکی به ابزاری ضروری در پروژه های نقشه برداری تبدیل شده است.
فناوری سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS)، روش های نقشه برداری و اندازه گیری را متحول نموده است. گیرنده های GPS از سیگنال های ماهواره ها برای تعیین مکان ها و فواصل دقیق استفاده می کنند. این فناوری نقشه برداران را قادر می سازد تا داده ها را از راه دور و با دقت بالا جمع آوری کنند. گیرنده های GPS را می توان برای ایجاد نقاط کنترل، نقشه برداری از مناطق بزرگ و حتی انجام بررسی های سینماتیک (RTK) استفاده کرد. علاوه بر این، داده های GPS را می توان به راحتی با سایر ابزارها و نرم افزارهای نقشه برداری ادغام کرد و دقت و کارایی اندازه گیری ها را افزایش داد.
ابزار دیگری که در سال های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده، اسکنر لیزری است. اسکنرهای لیزری از پرتوهای لیزر برای ایجاد نمایش سه بعدی بسیار دقیق و سه بعدی از سطوح و اشیاء استفاده می کنند. آنها پالس های لیزری را منتشر می کنند که از هدف منعکس می شود و توسط یک حسگر گرفته می شود. با تجزیه و تحلیل زمان لازم برای بازگشت پالس ها، اسکنرهای لیزری می توانند فاصله بین ابزار و هدف را محاسبه کنند. اسکنرهای لیزری به ویژه برای ثبت هندسه های پیچیده، مانند نمای ساختمان ها یا مکان های باستانی، در کسری از زمان مورد نیاز برای روش های سنتی مفید هستند. این ابزار کارایی و دقت اندازه گیری ها را به ویژه در پروژه های ساختمانی در مقیاس بزرگ بهبود بخشیده اند.